Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), takıntı olarak bilinen istenmeyen düşünce ve korku örüntüsüne sahiptir. Bu takıntılar, kişiyi kompulsiyonlar olarak da adlandırılan tekrarlayan davranışlar yapmaya yönlendirir. Bu takıntılar ve tekrarlayan davranışlar günlük faaliyetlerin önüne geçer ve çok fazla sıkıntı yaşanmasına neden olur.¹

Görülme sıklığı nedir?

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), küresel nüfusun %1 ila %3'ünü etkileyen yaygın bir psikiyatrik sorundur.²

OKB genellikle yaşamın erken dönemlerinde başlar ve genellikle kronik bir nedeni vardır. En yaygın etkilenen demografik aralık 18 ila 29 yaş arasıdır. ²

Erkeklerin yaklaşık dörtte birinde belirtiler 10 yaşından önce görülürken, kadınlarda bozukluk genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkmaktadır. ²

Peripartum ve postpartum dönemler kadınlar için artan risk dönemleridir ve bu dönemlerde OKB görülme sıklığı gebe olmayan kadınlardan daha fazladır. Kadınların bozukluktan etkilenme olasılığı da erkeklerden yaklaşık 1,6 kat daha fazladır. ²

Kadınların bu hastalıktan etkilenme olasılığı da erkeklerin yaklaşık 1,6 katıdır.²

OKB’NİN NEDENLERİ NELERDİR?³

Herhangi bir kesinlik kazanmamasına karşın OKB’nin nedeni olarak birkaç varsayım üzerinde durulmaktadır.

Genetik nedenler

OKB’li hastaların anne-babalarında ve diğer birinci derece akrabalarında OKB’nin sık olarak görülmesi hastalığın genetik olabileceğini düşündürmektedir.

Beyin işlevlerinde bozulma ve serotonin

Beyin üzerinde yapılan araştırmalarda beynin bazı bölgelerinde ve özellikle de beyin içindeki sinirsel iletimde önemli rolü olan serotonin maddesinin işlevlerinde bozukluk saptanması bunların OKB’nin nedeni olarak araştırılmasına yol açmıştır.

Çocukluk çağı travmaları

Çocukluk çağı travmalarına  (örneğin, cinsel istismar) maruz kalanlarda ileri yaşamlarında önemli bir stres yaşantısı ardından OKB’nin ortaya çıkabilmesi erken çocukluk dönemlerinin OKB gelişiminde önemli rol oynadığını göstermektedir.

Kişilik özellikleri

Kişilik yapısı olarak titiz, kuralcı, ayrıntıcı, mükemmeliyetçi özelliklere sahip olan kişiler OKB’ye yatkın kişiler olarak değerlendirilmektedir.³

Belirtiler

1. Obsesyon: Israrla geri gelen kalıcı ve istenmeyen düşünceler, rahatsız edici, sıkıntı veya kaygıya neden olan dürtüler veya görüntülerdir. Kişi, onları görmezden gelmeye veya alışkanlıklara göre hareket ederek onlardan kurtulmaya çalışabilir. Bu takıntılar genellikle kişi başka şeyler düşünmeye veya yapmaya çalışırken ortaya çıkar.¹

2. Kompulsiyon: Yapmak zorunda hissettiğiniz tekrarlayan davranışlar. Bu tekrarlayan davranışlar veya zihinsel eylemler, takıntılarınızla ilgili kaygıyı azaltmayı veya kötü bir şeyin olmasını önlemeyi amaçlar. Ancak kompulsiyonlara katılmak hiçbir zevk vermez ve kaygıdan sadece sınırlı bir rahatlama sağlayabilir.¹

OKB (Obsesif Kompülsif Bozukluk) Belirtileri

Yaygın obsesyon belirtileri:⁴

• Pislik veya mikrop bulaşmasından korkma
• Başkasına zarar vermekten korkma
• Hata yapmaktan korkma
• Rezil olmaktan veya sosyal açıdan kabul edilemez bir şekilde davranmaktan korkma
• Günahkar düşünmekten korkma
• Düzen, simetri, kusursuzluk ihtiyacı
• Aşırı kuşku ve sürekli güvence ihtiyacı

Yaygın kompülsiyon belirtileri:⁴

• Tekrar tekrar yıkanma, duş alma veya ellerini yıkama
• El sıkışmayı veya kapı koluna dokunmayı reddetme
• Kilit, ocak gibi şeyleri sürekli kontrol etme
• Rutin işleri yaparken içinden veya yüksek sesle sürekli sayı sayma
• Sürekli bir şeyleri belli bir biçimde düzenleme
• Belirli bir sıraya göre yemek yeme
• Genellikle rahatsız edici olan, akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen kelimelere, görüntülere veya düşüncelere takılıp kalma
• Belirli kelimeleri, cümleleri veya duaları tekrarlama
• İşleri belirli bir sayıda yapma ihtiyacı
• Değeri olmayan şeyleri toplama veya biriktirme
• Tıbbi açıdan bu şekildeki düşünce ve davranışların hastalık sayılabilmesi için günlük işlevlerimizi etkileyecek, kısıtlayacak, bozacak kadar şiddetli ve yoğun olmalıdır.

OKB ile birlikte sıklıkla görülebilen bozukluklar⁵

• Anksiyete Bozuklukları
• Majör Depresif Bozukluk
• Bipolar Bozukluklar
• Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu
• Beslenme/Yeme Bozuklukları
• Otizm Spektrum Bozukluğu
• Tik Bozuklukları/Tourette Sendromu

OKB nasıl tedavi edilir?⁶

OKB için iki ana tedavi psikoterapi ve ilaçlardır. Psikoterapi konuşma terapisi olarak da bilinir. Genellikle, her iki tedavinin bir karışımı en etkili olanıdır.

Psikoterapi

Bir psikoterapi türü olan Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), OKB'si olan birçok kişi için etkilidir. BDT terapisinin bir parçası olan maruz kalma ve tepki önleme, kişiyi zaman içinde korkulan bir nesneye veya bir obsesyona maruz bırakmayı içerir. Daha sonra kompulsif ritüellerinizi yapmamanın yollarını öğrenirsiniz. ERP çaba gerektirir, ancak obsesyon ve kompulsiyonların yönetimi öğrenildiğinde daha iyi bir yaşam kalitesine sahip olunabilmektedir.

İlaçlar

Bazı psikiyatrik ilaçlar OKB'nin obsesyon ve kompulsiyonlarını kontrol etmeye yardımcı olabilir. En yaygın olarak, önce antidepresanlar denenir. Ancak doktor başka antidepresanlar ve psikiyatrik ilaçlar da reçete edebilir.

Belirli ilaçları kullanmanın riskleri ve faydaları hakkında doktorla konuşulmalıdır.